Zoals iedereen weet bestaan er vele verschillende dynamieken in relaties. In dit artikel bespreek ik de drie meest voorkomende “types” die worden besproken in het boek “The Complete Handbook of Coaching" van Elaine Cox, Tatiana Bachkirova, en David Clutterbuck. Voorgaande auteurs hebben veel voorkomende dynamieken uit de zakelijke context in het kort vertaald naar relaties. Ik heb ze aangevuld met kennis uit onze praktijk en een korte vragenlijst toegevoegd. Op die maner kun je - indien nodig - je relatie wat versterken en harmonieuzer maken. Hieronder volgen de drie “types” (afhankelijk, controlerend en competitief) en de zes daaruit volgende combinaties en hun kenmerken.

1. Afhankelijk - Afhankelijk

In deze relatie zijn beide partners afhankelijk van elkaar voor hun emotionele behoeften en welzijn. Ze vinden het lastig om alleen gelukkig te zijn en zoeken vaak naar steun of bevestiging bij de ander.

• Wat hen bindt: beide partners hebben een sterke behoefte aan steun en goedkeuring. Ze leunen op elkaar voor emotionele vervulling omdat ze die minder gemakkelijk uit zichzelf kunnen halen. Dit creëert een gevoel van veiligheid en verbondenheid.

• Ondermijnende krachten: elke poging van een partner om onafhankelijk te worden of te groeien kan bedreigend voelen voor de relatie. De afhankelijkheid maakt het moeilijk om persoonlijke ruimte of groei te bevorderen.

• Conflicten: er kunnen spanningen ontstaan wanneer een partner geen of minder bevestiging of steun geeft aan de ander. Het gevoelde tekort bij die partner kan leiden tot gevoelens van verwaarlozing of onzekerheid.

• Breuk: de relatie kan breken als een van beide partners emotioneel groeit en de ander stil blijft staan, of als een partner wat meer op zichzelf gaat terugvallen en daardoor minder emotioneel beschikbaar is voor de ander.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: beide partners moeten leren om elkaar te bevestigen zonder dat ze constant op elkaar leunen voor goedkeuring. Ze moeten zichzelf toestaan en aanmoedigen om onafhankelijkheid te ontwikkelen.

• Groeimogelijkheden: de partners in een dergelijke relatie kunnen groeien door elkaar te zien als onafhankelijke individuen en door zelfvertrouwen te ontwikkelen . Het geven van toestemming aan elkaar om zichzelf en elkaar als volwassen personen te zien, is essentieel.

2. Afhankelijk – Controlerend

Een relatie waarin een van beide partners de ander manipuleert (ze kunnen dit dus allebei) of probeert te controleren om zijn of haar behoeften te vervullen.

• Wat hen bindt: de relatie wordt gekenmerkt door een wederzijdse zwakte: te weinig zelfstandigheid versus te weinig vertrouwen); de afhankelijke accepteert de zwakte in de dynamiek en de controlerende partner ontkent deze. Dit kan leiden tot een sterke maar ongezonde band waarin de afhankelijkheid van de een de controle van de ander versterkt.

• Ondermijnende krachten: de afhankelijkheid van de ene partner kan de groei en ontwikkeling van de ander verzwakken. Elke stap richting zelfvertrouwen van de afhankelijke of kwetsbaarheid (het leren vertrouwen op een ander) van de controlerende kan de relatie bedreigen.

• Conflicten: de afhankelijke partner kan een grotere last worden naarmate hij of zij zekerder wordt en hun behoefte aan een stukje controle toeneemt. De controlerende partner kan de materiële en emotionele steun onthouden die de afhankelijke nodig heeft.

• Breuk: de relatie kan eindigen wanneer de afhankelijke zelfvertrouwen ontwikkelt en/of de controlerende partner niet langer zijn of haar behoefte aan controle kan afdwingen zonder een schuldgevoel te krijgen.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: de afhankelijke heeft ruimte nodig om te groeien en zichzelf te ontwikkelen, terwijl de controlerende meer vrijheid mag geven en mag leren zich minder bedreigd te voelen als hij of zij de controle los laat.

• Groeimogelijkheden: beide partners kunnen groeien door elkaar en zichzelf het recht te geven om een persoonlijke identiteit te ontwikkelen die gebaseerd is op wederzijds vertrouwen in elkaars autonomie.

3. Afhankelijk - Competitief

De ene partner is afhankelijk, terwijl de andere domineert en het vermogen van de ander om onafhankelijk te zijn, ondermijnt.

• Wat hen bindt: de competitieve partner heeft behoefte aan liefde en bewondering, terwijl de afhankelijke partner zekerheid en steun zoekt. Deze behoeften creëren een dynamiek waarin de afhankelijkheid van de een de competitie van de ander voedt.

• Ondermijnende krachten: de competitieve partner wil constant in het middelpunt van de belangstelling staan, wat de afhankelijke partner ervan weerhoudt om emotionele zekerheid te vinden. De afhankelijkheid van de afhankelijke partner kan overweldigend zijn voor de ander.

• Conflicten: de afhankelijke partner kan een emotionele last worden door behoeftig en passief te zijn, terwijl de competitieve partner niet in staat is om uit zichzelf de gewenste sensitiviteit en steun te bieden.

• Breuk: te veel onzekerheid kan de afhankelijke partner overweldigen, terwijl de competitieve partner zich verveelt of irriteert en verder wil gaan.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: de afhankelijke partner moet risico's nemen en zichzelf meer activeren om onafhankelijker te worden, terwijl de competitieve partner zijn of haar focus op zichzelf of zijn/haar persoonlijke doelen moet verminderen.

• Groeikansen: door elkaars behoeften te accepteren en te werken aan een sfeer van vriendelijkheid, kan de competitieve partner erkennen dat hij of zij afhankelijk is van de stabiliteit van de partner, en de afhankelijke partner kan toegeven dat hij of zij de ander mogelijk manipuleert door zich als slachtoffer te gedragen.

4. Controlerend - Controlerend

In deze relatie proberen beide partners elkaar te manipuleren en te controleren om het gedrag van de ander te veranderen.

• Wat hen bindt: beide partners delen dezelfde ambities, doelen en intellectuele stijl, waardoor ze elkaar als complementair zien aan hun eigen doelen in het leven.

• Ondermijnende krachten: ze kunnen verschillende of tegengestelde opvattingen hebben over hoe doelen te bereiken en elke verandering die het machtsevenwicht beïnvloedt, kan de relatie ondermijnen.

• Conflicten: geld, controle, toestemming of autonomie zijn veelvoorkomende bronnen van conflict, aangezien beide partners hun wil aan de ander proberen op te leggen.

• Breuk: een partner kan het niet langer verdragen gecontroleerd te worden, of manipulatie leidt tot een negatief zelfbeeld waardoor de relatie strandt.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: meer vrijheid en vertrouwen op elkaars autonomie en manier van doen zijn essentieel voor de groei van beide partners.

• Groeirichting: door elkaars zwakheden te accepteren en de ander toe te staan niet perfect te zijn, kunnen de partners leren samenwerken in plaats van tegen elkaar te strijden.

5. Controlerend - Competitief

Beide partners proberen elkaar te controleren door niet te geven wat de ander wil.

• Wat hen bindt: beide partners voelen zich incompleet zonder de ander, wat hen motiveert om samen te blijven, ondanks hun dominante neigingen.

• Ondermijnende krachten: veranderingen die de kracht van liefde verminderen, zoals het niet vervullen van elkaars behoeften, kunnen de relatie ondermijnen.

• Conflicten: beide partners onthouden de ander wat die wil hebben (“ik wil dat dit zo gebeurt”, “ik doe het beter dan jij”), wat leidt tot voortdurende strijd en frustratie.

• Breuk: de relatie kan uitgeput raken door voortdurend conflict over wie gelijk heeft, de beste is of belangrijker is.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: meer begrip en bereidheid om aan elkaars behoeften te voldoen is cruciaal voor de groei van de relatie.

• Groeirichting: door te leren je eigen weg te gaan en toch samen te zijn door elkaar te inspireren, kunnen de partners de relatie versterken en elkaar meer vrijheid geven.

6. Competitief - Competitief

Beide partners zijn vooral vaak met zichzelf bezig en vergelijken zich constant met de ander.

• Wat hen bindt: beide partners geloven dat ze de ideale partner hebben gevonden, wat een gevoel van trots en prestatie creëert.

• Ondermijnende krachten: te veel succes of individuele prestaties kunnen de gelijkheid die ze ooit deelden, verstoren.

• Conflicten: tijd en aandacht worden onthouden doordat beide partners te veel bezig zijn met zichzelf of hun carrière, wat leidt tot verwaarlozing van de relatie.

• Breuk: de onzekerheid wordt zo groot dat er te weinig steun en waardering is voor de ander, waardoor beide partners iemand anders zoeken (ze zoeken een podium en een publiek) om hun behoeften te vervullen.

• Wat ze nodig hebben van elkaar: Applaus, wederzijds respect, tolerantie gedurende periodes van twijfel, en geduld zijn essentieel voor de relatie.

• Groeirichting: beide partners moeten leren vertrouwen te krijgen in zichzelf, om te leren omgaan met een afwezigheid van competitie en vergevingsgezind te zijn over pijnlijk commentaar of vervelende acties die in het heetst van de strijd zijn gedaan.

Hoe zit het met jouw relatie?

In het dagelijkse bestaan zijn deze dynamieken vanzelfsprekend genuanceerder van aard en kan er sprake zijn van verschillende combinaties in dezelfde relatie. Toch zal er eentje vaker voorkomen dan een ander dus heb ik hieronder wat vragen gezet zodat je kunt kijken welke dynamiek er in jouw relatie zit. Gebruik de vragen vooral om na te denken over je relatie en bespreek jullie antwoorden eventueel met elkaar om een verdiepingsslag te maken en een gezonde balans te vinden.

1. Vertrouw je volledig op je partner voor emotionele steun?

   • Voorbeeld: als je je gestrest voelt op het werk, bel je altijd je partner om te kalmeren in plaats van zelf manieren te zoeken om ermee om te gaan.

2. Probeer je je partner vaak te controleren of te manipuleren?

   • Voorbeeld: je stuurt je partner voortdurend berichtjes om te weten waar ze zijn en met wie ze zijn, omdat je je anders onzeker voelt.

3. Heb je het gevoel dat je je partner tot last bent?

   • Voorbeeld: je zegt vaak “Sorry dat ik je hier weer mee lastigval” als je iets nodig hebt, zelfs voor kleine dingen zoals hulp bij een klusje in huis.

4. Zoek je naar bevestiging van je partner om je goed te voelen?

   • Voorbeeld: je vraagt regelmatig aan je partner of ze je nog steeds aantrekkelijk vinden of van je houden, zelfs zonder dat er aanleiding voor is.

5. Heb je moeite om je emoties met je partner te delen?

   • Voorbeeld: je houdt je gevoelens van verdriet of teleurstelling voor jezelf omdat je denkt dat je partner het toch niet zal begrijpen.

6. Vind je het moeilijk om je partner ruimte te geven voor onafhankelijkheid?

   • Voorbeeld: je voelt je ongemakkelijk als je partner met vrienden uitgaat zonder jou, omdat je bang bent dat ze je minder nodig hebben.

7. Wordt je relatie vaak gekenmerkt door competitie?

   • Voorbeeld: je probeert je partner te overtreffen in discussies over werkprestaties of hobby’s, waardoor er vaak een wedstrijdsfeer ontstaat.

8. Heb je de neiging om te idealiseren hoe je relatie zou moeten zijn?

   • Voorbeeld: je bekijkt vaak romantische films en vraagt je af waarom je eigen relatie niet zo perfect is als op het scherm.

9. Vind je het moeilijk om te accepteren dat je partner fouten maakt?

   • Voorbeeld: als je partner een fout maakt, blijf je er lang over doorgaan en vind je het lastig om ze te vergeven.

10. Voel je dat je jezelf vaak moet bewijzen in de relatie?

    • Voorbeeld: je voelt constant de behoefte om te laten zien dat je belangrijk en succesvol bent, bijvoorbeeld door op te scheppen over je werk of prestaties.