Narcisme of borderline?
Over het gebruik van labels als ‘narcist’ en ‘borderline’
In het tijdperk van sociale media en de snelle verspreiding van informatie hebben termen die ooit beperkt waren tot het professionele psychologische vakgebied hun weg inmiddels ruimschoots gevonden naar onze dagelijkse taal. Zinnen als ‘Hij is echt een vette narcist’ of ‘Ze is zooo borderline’ zijn gemeengoed geworden. Hoewel het misschien onschuldig of zelfs verhelderend lijkt om deze termen informeel te gebruiken, is het essentieel om de implicaties en mogelijke misverstanden die kunnen ontstaan te begrijpen.
Ten eerste is het van cruciaal belang om te beseffen dat termen als ‘narcist’ en ‘borderline’ meer zijn dan alleen maar bijvoeglijke naamwoorden; ze verwijzen naar specifieke en complexe persoonlijkheidsstoornissen. Als ze onnadenkend worden gebruikt, kunnen ze degenen die werkelijk aan deze aandoeningen lijden stigmatiseren.
Narcisme versus borderline: het verschil
Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) wordt over het algemeen gekenmerkt door een groots gevoel van eigenbelang, een gebrek aan empathie voor anderen en een behoefte aan buitensporige bewondering. Aan de andere kant wordt de borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) gekenmerkt door een patroon van instabiele en dysfunctionele relaties, een sterk gemankeerd zelfbeeld en uit de hand lopende, heftige emoties. Mensen met een borderline-stoornis kunnen intense episoden van woede, depressie en angst hebben die enkele uren tot enkele dagen duren.
Lees ook vooral ons aparte blog artikel over borderline.
Hoewel beide stoornissen vanwege een aantal overlappende symptomen er soms hetzelfde uit kunnen zien, zijn ze verschillend wat betreft hun grondoorzaken en manifestaties. Gaslighting, een vorm van psychologische manipulatie om iemand aan zijn of haar realiteit te laten twijfelen, wordt bijvoorbeeld vaak geassocieerd met narcisme. Deze manipulatie komt voort uit de behoefte van de narcist om een bepaald beeld of controle over zijn omgeving te behouden. Hoe meer de narcist bevestigd wordt in het gevoel dat hij/zij speciaal is door een ander, hoe beter het is.
Het gedrag dat we zien bij borderline-stoornis, zoals het zoeken naar neurotische aandacht, komt daarentegen voort uit een intense angst voor verlating en een onstabiele eigenwaarde. Het gaat niet om het manipuleren van anderen om controle te houden of bewondering te oogsten, maar eerder om een diepgewortelde angst en een verlangen naar emotionele stabiliteit. En aangezien dat door de angst en impulsiviteit telkens weer mislukt, valt degene met borderline steeds dieper weg in extreme oplossingen zoals drank, seks en bedrog.
Beide “stoornissen” komen overigens aan de orde in het boek: ”Vrij Gehecht” van Jeroen Hoekman. Hij gaat daar dieper in op welke hechtingsproblemen ten grondslag kunnen liggen aan narcisme (zowel de actieve als passieve vorm) en borderline.
Waarom we (toch) voorzichtig moeten zijn
Ondanks het feit dat we serieuze “gevallen” steeds vaker tegenkomen, dreigt het gevaar dat het losjes gebruiken van deze termen de werkelijke problemen van degenen die met deze stoornissen leven verkleint. En een nonchalante etikettering kan mythen in stand houden en degenen die werkelijk aan deze aandoeningen lijden verder isoleren. Mensen zijn complex, en het reduceren van een persoon tot één term doet geen recht aan hun veelzijdige persoonlijkheden. Bovendien kan het gebruik van deze labels zinvolle communicatie - zeker in een relatie - tegenhouden. In plaats van de oorzaak van iemands gedrag te begrijpen, plaatsen we hem of haar in een hokje, waardoor echt begrip en empathie moeilijker te bereiken zijn.
Concluderend: hoewel het steeds vaker voorkomt en het daardoor normaal is om terminologie te zoeken die ons helpt de gedragingen en houdingen die we tegenkomen te begrijpen, is het essentieel om termen als narcisme en borderline op een verantwoorde manier te gebruiken. Door ervoor te zorgen dat we geïnformeerd en empathisch zijn in onze gesprekken, kunnen we - daar waar er sprake is van een bepaald soort gedrag - begrip en medeleven bevorderen, gezondere interpersoonlijke relaties en een beter geïnformeerde samenleving bevorderen.
Hulp nodig?
Daar waar grenzen beginnen te vervagen tussen het “gedrag” van iemand en het hebben van een daadwerkelijke “stoornis” geldt een andere, aparte aanpak. Voor zowel “dader” als “slachtoffer”. En al helemaal daar waar er sprake is van intimiderend, manipulerend of onveilig gedrag in een relatie. Kijk eens naar onderstaande lijst met 10 punten die gaan over wat je jezelf ziet doen in de relatie ten aanzien van je partner. Hoge score en hulp nodig? Laat het ons dan vooral weten.
Je merkt dat je op eieren moet lopen en vaak voorzichtig bent in de omgeving van je partner (niets zeggen of doen wat de ander zou kunnen storen of een “handboek” in je hoofd hebben van wat je in welke situatie moet zeggen of doen om niet weer in een discussie te verzanden).
Je bent jezelf kwijt geraakt en merkt dat je je eigen behoeften en verlangens opzij zet om je partner tevreden te stellen.
Je voelt je na een ruzie of discussie vaak de schuldige en verantwoordelijke voor de problemen in de relatie terwijl je ergens ook weet dat het niet klopt.
Je hebt steeds meer moeite met het stellen en handhaven van persoonlijke grenzen binnen de relatie ook al doe je nog zo je best.
De relatie is eenzijdig en voelt onevenwichtig, waarbij je meer geeft en je partner meer neemt. Je voelt je dan ook soms plotseling heel alleen in de relatie.
Je voelt je geïsoleerd van vrienden en familie omdat je partner je aandacht en tijd domineert (kan ook door de rol van slachtoffer te spelen) of het gewoonweg niet toelaat (terwijl hij of zij wel alle ruimte pakt) en je wereld steeds kleiner wordt.
Je betrapt jezelf op het voortdurend zoeken naar erkenning en goedkeuring van je partner of gaat meteen voor hem of haar zorgen als het even niet zo lekker gaat.
Je zelfwaarde en zelfbeeld zijn verminderd sinds je in de relatie bent.
Er is sprake van je onzichtbaar worden: je voelt dat je behoeften en gevoelens vaak genegeerd of niet erkend worden of je partner legt je juist woorden in je mond die je nooit gebruikt hebt (ook een vorm van onzichtbaarheid).
Je merkt dat je partner vaak manipulatief gedrag vertoont om controle te houden